Ruim 5 jaar na de start van het Nationaal Preventieakkoord is de balans opgemaakt. Het RIVM concludeert dat we het doel dat in 2040 minder dan vijf procent van de volwassenen en geen enkele jongere meer rookt niet halen. Het is niet zo dat Nederland te weinig maatregelen neemt. Nederland gaat veel verder dan de landen om ons heen. In 2023 ontving Nederland hiervoor zelfs een Award van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Voor wat betreft de resultaten is het een ander verhaal. Het aantal maatregelen is niet evenredig aan de behaalde resultaten. Landen die de WHO aanbevelingen, de zogenaamde MPOWER maatregelen, volgen behalen slechtere resultaten dan landen die hiervan afwijken. Zo ook Nederland. Wordt het geen tijd voor een andere aanpak?

Nederland telt nog ruim 2,7 miljoen volwassenen die roken. Twee van de drie volwassen rokers doet geen enkele stoppoging. Wat opvalt is dat er zowel bij het opstellen van het beleid als bij de analyse over de voortgang niet is onderzocht waarom de meeste rokers geen stoppoging doen en waarom zij ongevoelig zijn voor de rookstopmaatregelen van de overheid? Het antwoord hierop zou een goed aanknopingspunt kunnen zijn om beleid op te baseren. In Nieuw-Zeeland doen ze dat. Daar betrekt men de mensen voor wie het beleid is bedoeld bij de totstandkoming van dat beleid. Met uitstekend resultaat. Nieuw-Zeeland zal in 2025 de doelstelling rookvrij behalen. Dat is zeker 15 jaar (!) eerder dan in Nederland.

In Nederland bepaalt de overheid hoe mensen met roken mogen stoppen. Mensen die niet willen of kunnen stoppen maar wel baat hebben bij het overstappen op een minder schadelijk alternatief zijn zich niet eens bewust van die mogelijkheid. Wie op een minder schadelijke vorm van nicotinegebruik wil overstappen krijgt juist steeds meer restricties opgelegd. De overheid ontmoedigt rokers om de overstap naar een minder schadelijk nicotine product te maken. Het beleid heeft ertoe geleid dat het inmiddels moeilijker is om e-sigaretten te verkrijgen dan sigaretten en andere alternatieven zoals nicotinezakjes wil men zelfs verbieden.

Worden jongeren voldoende door de maatregelen beschermd?

De laatste Trimbos cijfers tonen een stijging van het aantal rokers in alle leeftijdsgroepen in vergelijking met de CBS cijfers van maart 2023. Niet alleen minderjarigen maar ook volwassenen (18-25 jaar) roken meer. Sigaretten krijgen de voorkeur boven alternatieve middelen. Misschien niet verwonderlijk als de sigaret makkelijker verkrijgbaar is dan minder schadelijke alternatieven. Echter, uit het oogpunt van gezondheid is dat toch een verkeerde ontwikkeling.

Uit deze cijfers blijkt dat er nog steeds aanzienlijk vaker een sigaret wordt gerookt dan een e-sigaret gedampt. Er valt niet af te leiden dat de e-sigaret een opstap zou zijn naar de sigaret. De uitspraak “70% van de e-sigaret gebruikers rookt ook sigaretten” vertalen naar de werkelijke cijfers betekent bijvoorbeeld dat van de 1,2% jongeren van 12-14 jaar die dagelijks een e-sigaret dampt 0,84% (=70%) daarnaast ook sigaretten rookt. Maar het aantal jongeren dat rookt is altijd al hoger geweest. Het lijkt dus eerder andersom, dat jongeren die roken daarnaast ook vapen.  Er wordt niet gezegd dat 70% overstapt van vapen op roken. Dat is ook moeilijk te beweren omdat het aandeel van de 12-16 jarigen dat in 2020 ‘wel eens/regelmatig/elke dag’ e-sigaretten gebruikte precies 0% was, ondanks dat alle smaken toen al beschikbaar waren (CBS).

Terwijl de jongste groep maandelijks inmiddels even vaak vapet als rookt zien we bij ouderen juist dat er steeds meer gerookt wordt dan gedampt.  Dat wijst op het effect van de misvattingen over de schadelijkheid van producten. Rokers geven de voorkeur aan het meest schadelijke product omdat zij niet weten dat het andere product aanzienlijk minder schadelijk is. Uit het oogpunt van gezondheid is dat toch een verkeerde ontwikkeling. Waarom worden rokers niet beter geïnformeerd?

Trimbos: ‘Als rokers volledig overstappen op de e-sigaret dan levert dit hen gezondheidswinst op’

Hoe kunnen we jongeren beschermen maar volwassenen beter ondersteunen bij de afstap van roken?

Onderzoek in opdracht van de NVWA toont aan dat jongeren vooral via vrienden, op het schoolplein en social media (TikTok, Instagram en Snapchat) in het bezit komen van vapes. ‘Nieuwsgierigheid’ wordt als belangrijkste reden gegeven om een vape te proberen en ‘omdat ze het daar makkelijk meekrijgen’. Hiermee omzeilen zij het online verkoopverbod en het smaakverbod eenvoudig. Dat de verboden geen enkel effect hebben op het gebruik onder de jeugd wordt bevestigd door onderzoek van onder andere Vrij Nederland, RTL, en Het Parool.

Het is duidelijk dat alleen de volwassen rokers en dampers hierdoor worden geraakt. Zo blijkt ook uit de cijfers. Zij vallen terug op de meest schadelijke vorm van nicotinegebruik of zoeken hun heil op de zwarte markt.

Met het online verkoopverbod en smaakverbod is het aantal e-sigaret speciaalzaken inmiddels sterk gedaald. Zo zou het toch voor iedereen duidelijk moeten zijn dat onze branche niet als oorzaak kan worden aangevoerd. De werkelijke oorzaak wordt echter niet aangepakt.

 ‘De NVWA wijst handhavingsverzoeken standaard af’

De NVWA doet aan risicogerichte handhaving. Wat dat precies inhoudt blijft onduidelijk. De autoriteit hanteert standaard 16 weken (10 extra weken) om handhavingsverzoeken te beoordelen. Het handhavingsverzoek wordt alleen in behandeling genomen als de NVWA alle gegevens van de overtreders ontvangt. Vervolgens worden de verzoeken standaard afgewezen. Dat de NVWA niet verder kijkt dan zijn neus lang is blijkt uit het feit dat overtreders die hun url een heel klein beetje aanpassen niet worden gevonden. Overtredingen die wel kunnen worden geverifieerd krijgen slechts een schriftelijke waarschuwing.

En dat is toch gek. De NVWA heeft zelf onderzoek laten doen naar de wijze waarop jongeren aan hun producten komen. Hieruit blijkt dat minderjarigen kiezen voor de plek waar ze het gemakkelijk meekrijgen. Dat is op social media, op het schoolplein of bij vrienden.

In plaats van dat de jeugd wordt beschermd met de maatregelen gebeurt juist het tegenovergestelde. De reguliere verkoper stuurt ze weg en vervolgens halen de jongeren het dan gewoon op de plek waar geen controle is. Op het internet waar absoluut geen controle is op kwaliteit en verkoop en waar overwegend vapes worden aangeboden met veel meer dan de maximale inhoud die is toegestaan (2ml en 600puffs). Dit soort vapes tref je niet aan bij de e-sigaret speciaalzaak. Het risico voor jongeren wordt zo dus alleen maar groter.

Strenge doch verstandige regulering

De e-sigaret is niet gezond. Maar het is wel aanzienlijk minder schadelijk dan het roken van sigaretten. Het product is bedoeld voor volwassen rokers die van de sigaret willen afstappen en gezondheidsschade willen verminderen. Als rokers volledig overstappen van een sigaret op een e-sigaret dan boeken zij gezondheidswinst. Wij zijn voorstander van strenge regulering en de strenge eisen die gelden voor productie, reclame en verkoop. Wij zijn ook voorstander voor het instellen van accijnsheffing en registratievergoedingen. Alles dat bijdraagt aan het effectief verminderen van het aantal rokers en het beschermen van minderjarigen. Dat doet het nu niet. Jongeren worden op geen enkele manier meer beschermd omdat de oorzaak niet wordt weggenomen en volwassen consumenten worden onvoldoende ondersteund bij de afstap van hun keuze. De overheid heeft geen rekening gehouden met de onbedoelde negatieve effecten van de maatregelen waarvoor het RIVM heeft gewaarschuwd.

Om het aantal rokers terug te dringen is andere regelgeving nodig. Regelgeving die rekening houdt met de consument zelf en de afstap bevordert in plaats van bemoeilijkt. Onze grenzen moeten veel beter worden bewaakt, er moet veel doortastender worden gehandhaafd en rokers moeten beter worden geïnformeerd over de mogelijkheid om af te stappen van het roken met behulp van minder schadelijke nicotineproducten.

Wij blijven er bij de overheid op aandringen om rokers een uitweg uit het roken te bieden met behulp van aanzienlijk minder schadelijke alternatieven, zoals de e-sigaret. Een goed gereguleerde markt verbetert de controle mogelijkheid, het helpt chaos voorkomen en brengt de doelstelling van een rookvrije samenleving dichterbij.

Recente berichten

Categorieën

Recente Tweets

16 maart, 2019 @ 8:00
16 maart, 2019 @ 15:00
Meer informatie

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief en blijf op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van de elektronische sigaret